Behind the screens

Enen en nullen 

Digitale kunst heeft zijn oorsprong in de wiskunde en informatica. Pioniers als Manfred Mohr en Vera Molnár passen vanaf de jaren zestig de nieuwste wetenschappelijke technieken toe om hun werk te realiseren. De algoritmes van enen en nullen die zij invoeren in een computer, resulteren in geometrisch abstracte tekeningen die uitgevoerd werden door een pen: de plottertekening. Met deze techniek ontstaat ook een nieuwe, strakke vormentaal die als tegenhanger van de psychedelische kunst uit de late jaren zestig beschouwd kan worden. Als de computer in de jaren ’80 de huiskamer in komt en software voor personal computers ontwikkeld wordt, gaan ook de ontwikkelingen op het gebied van digitale kunst snel. Programmeren met codes en algoritmes wordt steeds belangrijker. Veel kunstenaars worden door deze ontwikkelingen geïnspireerd en de mogelijkheid om zelf te programmeren resulteert in diverse uitingsvormen. Met de opkomst van internet in de jaren negentig nemen de ontwikkelingen een vlucht en lopen Nederlandse kunstenaars als Rafaël Rozendaal, Constant Dullaart, Harm van den Dorpel, Jan Robert Leegte en kunstenaarsduo JODI (Dirk Paesmans en Joan Heemskerk) voorop. 

Kunstenaars toen en nu 

De Koreaans-Amerikaanse kunstenaar Nam June Paik (1932-2006) onderzoekt de technieken van de toekomst nog voor het digitale tijdperk vorm en inhoud krijgt. Behind the screens toont zijn werk Internet Dweller, een bijzondere bruikleen van Museum Boijmans van Beuningen en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Deze ‘Internet Dweller’ is een fictief wezen dat het internet bewoont en opgebouwd is uit technologie. Paik blikt met dit werk in de jaren negentig terug op belangrijke uitvindingen in de elektronische media uit de jaren vijftig. Beeldend kunstenaar Peter Struycken (1939) gebruikt in 1969 voor het eerst een computer om een eigen kunstwerk te realiseren. De computer wordt essentieel in zijn onderzoek naar kleuren en structuren en later ontwikkelt hij software waarmee hij de verschuivingen in een kleurenspectrum onderzoekt. Struycken wordt gerekend tot een van de pioniers van de digitale beeldende kunst in Nederland. Behind the screens toont een van zijn digitaal ontworpen wandkleden met kleurenpixels. Van de Amerikaanse kunstenaar Sol LeWitt (1928-2007) zijn drie geometrisch abstracte werken op papier opgenomen in de tentoonstelling. Als voorbode op de computerkunst maakt LeWitt in de jaren zestig vastomlijnde instructies, alsof zijn werk door een machine uitgevoerd kan worden. Zo ontwikkelt LeWitt al ruim voor het digitale tijdperk regels waarmee anderen zijn muurschilderingen kunnen uitvoeren, precies zoals computers de uitvoering vandaag de dag realiseren. 

Pioniers als Paik, Struycken en LeWitt hebben veel digitale kunstenaars in latere jaren geïnspireerd. In Behind the screens is werk van toen en nu geordend rondom thema’s als algoritmes, digitale schilderkunst en vorm- en kleuranalyses. Het werk van Peter Struycken wordt bijvoorbeeld geflankeerd door de kleurrijke digitale schilderijen van de Amerikaanse kunstenaar Tabor Robak (1986) en een olieverfschilderij van Dennis Rudolph (1979) dat via je telefoonscherm en door augmented reality tot leven komt. Harm van den Dorpel (1981) ontwikkelde software die ervoor zorgt dat kleuren en vormen zich als het ware telkens opnieuw voortplanten, net zolang tot het ideale kunstwerk ontstaat. Een aantal werken reflecteert op de menselijke conditie en stelt vragen als ‘Hoe beïnvloedt de computer en het internet ons zelfbeeld?’Ozgür Kar (1992) creëerde een mensfiguur die – letterlijk – gevangen zit binnen de kaders van een televisiescherm. Ook de macht van online platforms als Facebook en Instagram is een terugkerend thema, bijvoorbeeld in de gouden simkaarten van Constant Dullaart (1979). Hij maakte duizenden nepaccounts aan. Met dit ‘virtuele leger’ keert Dullaart zich tegen de macht van de marketeers van grote instellingen. 

In de Showroom van CODA ExperienceLab ontdek je van 22 januari tot en met 16 juli 2023 hoe de werelden van technologie, beeldende kunst en vormgeving in de loop der tijd steeds meer verweven zijn geraakt. De tentoonstelling Coderen: ambacht van de 21ste eeuw laat werk zien van kunstenaars en ontwerpers die met een geheel eigen methode een computercode of digitaal ontwerp vertalen naar een fysieke vorm. Naast het exposeren van objecten en/of projecten zijn in opdracht van CODA ExperienceLab speciaal voor deze expositie ook de maakprocessen inzichtelijk gemaakt. Werken worden getoond in combinatie met materialen, installaties en/of de machines waarmee het werk gerealiseerd werd. Meer informatie over deze gratis te bezoeken tentoonstelling en de bijbehorende activiteiten vind je op www.coda-apeldoorn.nl/experiencelab. 

Deelnemend kunstenaars Behind the screens – CODA Museum 

Carl Andre, Cory Arcangel, Aram Bartholl, Harold Cohen, Petra Cortright, Harm van den Dorpel, Constant Dullaart, Herbert W. Franke, Özgür Kar, Hiroshi Kawano, JODI, Jean-Pierre Hébert, David Hockney, Jan Robert Leegte, Sol LeWitt, Olia Lialina, Peter Luining, Jonas Lund, Manfred Mohr, Vera Molnár, Frieder Nake, Dennis Rudolph, Nam June Paik, Tabor Robak, Evan Roth, Rafaël Rozendaal, Peter Struycken, Roman Verostko, Damon Zucconi 

Deelnemend kunstenaars Coderen: ambacht van de 21ste eeuw - CODA ExperienceLab

Amandine David, Saskia Freeke, Timo Hoogland, Martine van Hul, Ralf Jacobs, Daniel Maarleveld