Breekbaar

Digitale kwetsbaarheid   

Noor Nuyten experimenteert met smeltende schermen van tablets en telefoons. Door de grondstoffen en materialen die nodig zijn voor de productie van tablets en telefoons in kaart te brengen, herinnert Nuyten ons aan de oorsprong en essentie van deze gebruiksvoorwerpen en hoe afhankelijk we eigenlijk zijn van de materialen en grondstoffen die nodig zijn voor het maken van deze apparaten. In de tentoonstelling wordt een handgeblazen bal van omgesmolten iPhones gepresenteerd; een ‘offline timer’ die door de interne spanning op elk moment kan breken. Ook Rafaël Rozendaal reflecteert met zijn website-installatie Stereo op de verhoudingen tussen de digitale en analoge wereld. Hij confronteert de bezoeker in een monumentale projectieruimte met gecontroleerde algoritmes en elementen uit ons dagelijks leven zoals gebroken spiegels. 
 
   

Politieke onveiligheid  

In het werk van Susanne Khalil Yusef komen onderwerpen als identiteit, ontheemding, machtsrelaties en de situatie in haar thuisland aan bod. Haar installatie met keramische hoofden en glazen geweren is kleurrijk en speels opgebouwd op een tapijt met het motief van de Palestijnse sjaal. Achter die speelsheid gaan echter aangrijpende verhalen en gebeurtenissen schuil die verwijzen naar haar persoonlijke geschiedenis. Met haar kunstwerken vervaardigd van keramiek, brons, glas en neon wil Yusef bewustwording creëren over het leed van de Palestijnen. Zo staat er in roze neonlampen een Arabische handgeschreven tekst op de muur: “Wij willen leven”. 

Weerbaarheid en vergankelijkheid   

In deze tentoonstelling komen ook de mentale en persoonlijke aspecten van breekbaarheid en kwetsbaarheid aan bod. Koos Buster verbeeldt met zijn vaak humoristische keramiek en glaswerk alledaagse zaken; van klein verdriet tot groot geluk. Hij toont zijn eigen kwetsbaarheid en dagelijkse irritaties met uitspraken op keramische tegeltjes die hij aan de wand presenteert. CODA toont in Breekbaar de grootste museale selectie uit zijn serie sierborden van bijna alles wat ik niet leuk vind. In deze serie komen niet alleen actuele, politieke thema’s aan bod en onderwerpen als wapenhandel, boerenprotesten en persoonlijke, maar ook herkenbare ergernissen over de belastingdienst, de NS of te hippe koffiezaken. 

De mens en zijn beperkingen staat centraal in de video-installatie The Name of Gold van de Chinese kunstenaar Geng Xue, een bijzondere bruikleen van Museum Princessehof. Deze monumentale zwart-wit animatiefilm speelt zicht af in een soort goudmijn en is gemaakt met klei. Het zwart en het wit in de film symboliseren tegenstellingen als wreedheid en humor, realiteit en illusie en aarde en hemel. In het verhaal zijn de hardwerkende mensfiguren van klei getekend door trauma’s, worstelingen en verleidingen, maar door het gebruik van goud laat de kunstenaar ook verlangen en hoop doorschemeren.  

Tegenstellingen

Maria Roosen en Gijs Assmann verwerken geblazen glas of geglazuurd keramiek in hun sculpturen. In hun werken zitten veel tegenstellingen; bijvoorbeeld de tegenstelling tussen zwaartekracht en uit balans raken, tussen glas dat zowel hard als breekbaar is of tussen leven en dood. Van Gijs Assmann is een aantal werken uit zijn serie Vanitas te zien waarin hij steeds een werk opdraagt aan een vriend of kennis. Vanitas is ontstaan vanuit de behoefte om de herinnering aan specifieke personen te vast te leggen en te fixeren. Tegelijkertijd maakt deze serie ook duidelijk dat alles vergankelijk is en dat de persoon die nog leeft en door Assmann vastgelegd is onherroepelijk zal sterven.  

Vergankelijkheid

Tim Breukers confronteert de bezoeker met vergankelijkheid en een wereld in staat van ontbinding door halfvergane bouwwerken en decorstukken uit een apocalyptische wereld zonder mensen te presenteren. Hij legt de nadruk op de fysieke breekbaarheid van porselein en keramiek en gebruikt het instortingsgevaar van het materiaal om een sculptuur op spanning te brengen. Breukers maakt speciaal voor de tentoonstelling in CODA een verbinding tussen zijn werken met het bekende rode ‘breekbaar’ tape; niet als verpakkingstape maar als fascinerende totaalinstallatie.   

Overdenkingen 

Bij het samenstellen van Breekbaar is ook gekeken naar hoe en waar de bezoeker actief betrokken kan worden bij de thema’s van de tentoonstelling. Zo is er ruimte voor contemplatie in en bij het werk van Emmie Liebregts. Bezoekers kunnen in haar eivormige installatie plaatsnemen en luisteren naar het geluid van mensen met een ‘kwetsbare’ hartslag. Het werk van Elise ’t Hart laat je luisteren naar het geluid van rinkelende theekopjes die ze afzonderlijk opgenomen heeft. Met dit werk verklankt ‘t Hart de kwetsbaarheid van een thuissituatie. Het geluid van de kopjes roept bij haar de associatie op van een nostalgisch en fijn thuisgevoel, maar dat is lang niet voor iedereen een vanzelfsprekendheid. De bezoeker kan een muziekstuk tot leven laten komen door een muntstuk te laten rollen in de porseleinkast van Jelle Mastenbroek. Naast het eindresultaat van werkprocessen worden in CODA ook experimenten aan de bezoeker gepresenteerd: de ‘misbaksels’ van de deelnemend kunstenaars die normaalgesproken onzichtbaar blijven.  

Materiaalonderzoek  

De tentoonstelling toont naast installaties en sculpturen ook toegepaste kunst en design zoals de beroemde serie vazen Groove Bottles & Long Neck Bottles die Hella Jongerius vervaardigde van porselein en glas; twee traditionele materialen die op basis van natuur- en scheikundige wetten nooit kunnen samensmelten en daarom door Jongerius met verpakkingstape bedrukt met ‘breekbaar’ aan elkaar verbonden zijn. Jongerius laat zo zien hoe design de menselijke conditie weerspiegelt: een toestand die vaak kwetsbaar is.

Beads: connect to play, play to connect 

In aansluiting op de tentoonstelling Breekbaar toont CODA Beads: connect to play, play to connect van beeldend kunstenaar en ontwerper Rinske van den Heuvel (NL, 1993). Met dit werk studeerde Van den Heuvel in 2023 af aan de afdeling product design van ArtEZ in Arnhem.   

In een wereld waarin onbezorgdheid steeds minder vanzelfsprekend lijkt te worden, lijken we ook steeds meer het vermogen om te spelen te verliezen. Maar spelen is belangrijk. Ook als je geen kind meer bent, zo meent Rinske van den Heuvel. Door te spelen word je immers creatiever en flexibeler en word je beter in het oplossen van problemen of lastige vraagstukken. Bovendien helpt spelen je om te ontspannen. Of, zoals Van den Heuvel stelt, spelen is trainen voor het onverwachte. Voor haar is het bedenken en maken van nieuwe vormen, texturen en combinaties als een speeltuin. Ze werkt met materialen die elkaars tegenpool zijn: breekbaar keramiek, onverwoestbaar kunststof en flexibel schuim dat zich aanpast aan de omgeving. Sommige materialen lijken zwaar maar zijn vederlicht. Ze zetten je op het verkeerde been. De felle kleuren spelen met je blik en dat sensorische spel daagt je uit anders te kijken en om met nieuwsgierigheid zelf aan de slag te gaan.  

Bij de presentatie Beads: connect to play, play to connect worden workshops gegeven. Meer informatie over deze workshops en de wijze van aanmelden is te vinden op www.coda-apeldoorn.nl/agenda. De kralen van Rinske van den Heuvel zijn te koop in CODA Winkel.  

Podcast Breekbaar

Ontdek onze speciale podcastserie rondom tentoonstelling Breekbaar in CODA Museum! Deze unieke expositie draait om fragiliteit in al haar vormen: van kwetsbare materialen tot delicate emoties, en van maatschappelijke vraagstukken tot persoonlijke verhalen.

 Gijs Assmann (NL, 1966), Tim Breukers (NL, 1985), Koos Buster (NL, 1991), Ellen Deckwitz (NL, 1982), Elise ’t Hart (NL, 1991), Olivier van Herpt (NL, 1989), Hella Jongerius (NL, 1963), Susanne Khalil Yusef (DE, 1984), Hans van Koolwijk (NL, 1952), Vytautas Kumža (LT, 1992), Emmie Liebregts (NL, 1996), Jelle Mastenbroek (NL, 1988), Tilmann Meyer-Faje (DE, 1971), Noor Nuyten (NL, 1986), Alexandra Phillips (VS, 1988), Maria Roosen (NL, 1957), Rafaël Rozendaal (NL, 1980), Sarah van Sonsbeeck (NL, 1976) en Geng Xue (CN, 1983).  

Deze tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt met een financiële bijdrage van het Cultuurfonds en Fonds 21.

Het thema breekbaar is niet alleen in de gelijknamige tentoonstelling zichtbaar maar komt ook elders in CODA aan bod. In de Showroom van CODA ExperienceLab wordt een selectie kunstwerken getoond die duurzaamheid en ‘afbreekbaar’ centraalstellen. Daarnaast wordt er vanaf 30 september in de Van Reekumzaal een presentatie samengesteld met ‘breekbare’ sieraden uit de sieradencollectie van CODA. Beeldend kunstenaar en sieraadontwerper Judith Bloedjes maakte voor deze presentatie een nieuwe porseleinen wandinstallatie. In CODA Centrale Bibliotheek wordt een thematafel ingericht met poëzie- en literatuurtitels waarin kwetsbaarheid en breekbaarheid belangrijke thema’s zijn. Meer informatie over het programma is te vinden op www.coda-apeldoorn.nl/agenda.