Pieter Puype

Een Zeeuwse beeldhouwer in Apeldoorn

Overzichtstentoonstelling van het werk van Pieter Puype (1874-1942). De Zeeuwse beeldhouwer, tekenleraar en houtsnijder Pieter Puype was voor de Tweede Wereldoorlog letterlijk beeldbepalend voor Apeldoorn. Tal van openbare monumenten voor de dan snelgroeiende stad zijn van zijn hand.  Hij leverde een belangrijke bijdrage aan de Nieuwe Kunst (Art Nouveau) hoewel hij binnen deze internationale beweging op zich geen groot vernieuwer was. Pieter Puype had nauw contact met de Oranjes op Paleis Het Loo.

Pieter Puype

Pieter Puype (1874) werd in het Zeeuwse Oost-Souburg geboren als zoon van een boerenknecht en houtsnijder. Omdat de jonge Puype al vroeg een talentvol tekenaar bleek, werd hij door een aantal Zeeuwse notabelen in de gelegenheid gesteld te studeren aan de Amsterdamse Rijksschool voor Kunstnijverheid. 

In de hoofdstad bekwaamde hij zich in het beeldhouwen en kwam hij in contact met andere kunstenaars. Na zijn examen werkte hij korte tijd voor Pierre Cuypers (1827-1921), de vermaarde bouwmeester van onder meer het Rijksmuseum en het Amsterdams Centraal Station.

Pieter Puype is in Apeldoorn verantwoordelijk voor een aantal grote openbare monumenten zoals de Kwartjesfontein, het Willem I monument en de bronzen plaquettes op de Naald bij Paleis Het Loo. Ook ontwierp en vervaardigde hij een aantal grafmonumenten van welgestelde Apeldoorners uit zijn tijd.

De Zeeuwse Knoop

Pieter Puype leerde van zijn vader het ambacht van het houtsnijden en hoewel Apeldoorn zijn tweede thuis werd, bleef hij geïnspireerd door de motieven van de Zeeuwse volkskunst zoals hij ze ook toepaste in zijn houtsnijwerk. In de decoratie van zijn woonhuis en atelier De Zeeuwsche Knoop aan de Tutein Noltheniuslaan nr. 14 voeren Zeeuwse motieven dan ook de boventoon. Dit unieke en bijzondere woonhuis is op verrassende wijze in de tentoonstelling aanwezig en is aangevuld met Puypes huisraad.

Arts and Crafts

De Apeldoornse aannemer en architect Chris Wegerif en zijn Zeeuwse echtgenote Agathe Wegerif vormden rond 1900 de spil van het culturele leven in Apeldoorn. Wegerif was ook betrokken bij de bekende Haagse kunsthandel Arts and Crafts die toonaangevend was in zijn aanbod van meubelen en siervoorwerpen in de stijl van de Nieuwe Kunst.

Pieter Puype voerde veel van de gesneden decoraties uit voor de meubelen van Wegerif. Ook het geschenk dat Arts and Crafts in 1901 aan koningin Wilhelmina aanbood ter gelegenheid van haar huwelijk met prins Hendrik, een portret van de prins in brons, werd door Puype vervaardigd. Dit portret, thans in de Koninklijke Verzamelingen, maar ook de gipsen voorstudie die bij de familie Puype bewaard bleef, zijn in de tentoonstelling aanwezig.

Vrij werk

Hoewel Pieter Puype niet als groot vernieuwer te boek staat, behoorde hij toch tot de generatie kunstenaars die omstreeks 1900 een verandering in de beeldhouwkunst nastreefden.

Het slaafse navolgen van klassieke voorbeelden had afgedaan en de weg lag open voor een naturalistische en gestileerde beeldtaal. In zijn vele kinderkopjes – de meeste in marmer uitgevoerd – laat hij voortaan de details weg. Wat overblijft is een ontroerend kinderportret.

De Amsterdamse beeldhouwer Joseph Mendes da Costa, bekend vanwege zijn expressief gestileerde mens- en dierfiguren, was een groot voorbeeld voor Puype. Ook hij legde zich met veel enthousiasme en op eigen, wat bonkige wijze, toe op markante volkstypes en aapfiguren in hout, brons en gips.

Bij de tentoonstelling is een rijk geïllustreerde publicatie over Pieter Puype beschikbaar. Het boek is samengesteld en geschreven door Puypes kleinzoon Jan Memelink en kunsthistoricus Frederik Erens, specialist op het gebied van de Nieuwe Kunst.

Grafisch ontwerper Eloi Koster (www.eloikoster.nl) tekende voor het ontwerp.