Hotspots in CODA Bibliotheek

In CODA Centrale Bibliotheek vind je vijf zogenaamde ‘hotspots’. Hier ontdek je meer over de geschiedenis van Apeldoorn en omgeving. Deze hotspots zijn vormgegeven door vijf kunstenaars: Bas Fontein, Guido Nieuwendijk, Gabi Rets, Ferry Staverman en Marije Vermeulen. Zij hebben zich laten inspireren door de historische thema’s van Het grote verhaal van Apeldoorn en door objecten uit de archief- en erfgoedcollecties van CODA en de partners van het Erfgoed Platform Apeldoorn. Resultaat zijn vijf verrassende, inspirerende en spannende plekken waar beeldende kunst en geschiedenis prachtig samenkomen.

Het grote verhaal van Apeldoorn vertelt over de stad en de regio, vanaf het moment dat de eerste mensen het gebied bezochten en zich hier vestigden tot nu. Van de eerste jagers en boeren en de opkomst van de ijzer- en later de papierindustrie tot de vestiging van het koninklijk huis in Apeldoorn en de ontwikkeling van dorp naar stad. De verhalen, objecten, gebouwen en historische figuren worden aaneengeregen in thema’s die heden en verleden verbinden.

De Apeldoornse kunstenaar Bas Fontein verdiepte zich voor deze hotspot in de thema’s Dorp en Stad op www.hetgroteverhaalvanapeldoorn.nl en maakte een wand van lichtbakken. Aan een kant zie je twintig lichtbakken met logo’s van Apeldoornse ondernemers en bedrijven. Bas Fontein combineerde hun logo’s en beeldmerken met een aantal historische uithangborden uit vorige eeuwen. Door deze bonte verzameling loopt een panorama van zwart-wit foto’s uit de beeldbank van CODA Archief. Deze foto’s zijn in de jaren ’60, ’70 en ’80 ingediend bij de gemeente als onderdeel van vergunningsaanvragen voor het aanbrengen van gevel- en lichtreclames. De andere kant van de wand laat aan de hand van het thema ‘licht’ de historische ontwikkeling van Apeldoorn zien: van de ‘klepperman’ die elke nacht zijn ronde door het aardedonkere dorp maakte, tot de eerste gaslantaarn en later de elektrische verlichting van straten, etalages en gebouwen en het Royal Light Festival.

Over Bas Fontein
Bas Fontein (1978) woont en werkt in Apeldoorn. Hij is opgeleid aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (richting beeldende kunst) en aan de Rietveld Academie in Amsterdam (richting taal en beeld). Als beeldend kunstenaar werkt hij vrijwel uitsluitend met beeld en tekst. Streven is telkens iets te laten zien dat eerder nog niet zichtbaar was. Fontein maakt regelmatig gebruik van lichtbakken en heeft daarmee ook twee permanente kunstwerken in Apeldoorn gerealiseerd: een in de Prinsengang en een op het Leienplein. Hij publiceert al meer dan 25 jaar boeken onder zijn eigen label BASBOEK en zijn boeken maken deel uit van belangrijke museumcollecties, zoals die van het MoMA in New York. Daarnaast worden ze wereldwijd verkocht in boek- en museumshops en uiteraard ook in CODA Winkel. In Utrecht werkt hij als docent aan de Hogeschool voor de Kunsten en als adviseur voor nieuwe kunst in de buitenruimte. Het werk van Bas Fontein maakt deel uit van de CODA collectie en was in 2024 te zien tijden het Royal Light Festival.

www.basfontein.com | Insta: @bas_fontein

Met een beetje fantasie zie je op deze plek het Veluwse landschap met meanderende beken en hoge stuwwallen. De grond verbergt eindeloos veel schatten uit het verleden.

Met een beetje fantasie zie je de kristallen uit de grond omhoogkomen en de schatten die de kristallen herbergen.

Met een beetje fantasie zie je dat die schatten nagemaakt zijn op basis van echte historische objecten. Een beetje echt en een beetje verzonnen, want De Veluwe staat bekend om zijn sterke verhalen, mythes en legenden. En dat past perfect op een plek als de bibliotheek, waar feiten en fictie samenkomen.

Met een beetje fantasie zie je een konijnenhol waar je als Alice in Wonderland induikt en door de Boekenbuis naar beneden kunt glijden.

Maar met een beetje fantasie zie je ook een abstract kunstwerk waar je helemaal het jouwe van mag denken.

Over Guido Nieuwendijk
Guido Nieuwendijk (1967) woont en werkt in Apeldoorn. Hij studeerde schilderkunst aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. Kenmerkend voor zijn werk is de combinatie van abstracte elementen en pop art, maar ook zijn gevoel voor humor valt op. Guido Nieuwendijk maakt niet alleen enorme, indrukwekkende muurschilderingen maar ook kleinere werken op paneel. Ongeacht het formaat van het werk zijn de heldere kleuren, de duidelijke, haast wiskundige opbouw van het werk en de geometrische vormen altijd te herkennen. Het werk van Guido Nieuwendijk maakt deel uit van museumcollecties en particuliere verzamelingen in binnen- en buitenland en is opgenomen in de CODA collectie. Zijn werk was meermaals te zien in de tweejaarlijkse tentoonstelling 055: Apeldoorn Art en wordt wereldwijd tentoongesteld. Guido is mede-initiatiefnemer van TADA projects, Temporary Artspace of Dutch Abstracts; een reizend kunstenaarsinitiatief. Voor deze hotspot liet hij zich inspireren door de Veluwe, het thema dat alle andere thema’s op www.hetgroteverhaalvanapeldoorn.nl verbindt.

www.guidonieuwendijk.com | Insta: @guidonieuwendijk

Het werk van Gabi Rets ben je voor je hier aankwam al tegengekomen in CODA Café of bij de garderobe in het museumdeel van het CODA gebouw. Ook de kartonnen letters aan het plafond voor de inleverautomaten van CODA Bibliotheek zijn door haar gemaakt. Gabi Rets werkt met karton; een robuust en grof materiaal dat in haar handen verandert in tekeningen en verhalen van karton. Voor deze hotspot liet zij zich inspireren door het thema Veilig op www.hetgroteverhaalvanapeldoorn.nl en het poesiealbum uit haar jeugd.

Je kunt wetten en regels in het leven roepen die gevaar beperken. Ook je eigen gevoel en intuïtie zijn belangrijke graadmeters. Maar uiteindelijk is niets zonder gevaar en wat de een als bescherming en veiligheid ervaart kan voor iemand anders beklemmend of zelfs bedreigend zijn. Het dubbele gevoel van (on)veiligheid en de manier waarop iedereen dat anders inschat en ervaart, is een belangrijk uitgangspunt geweest voor Gabi Rets: “Als kind had ik een poesiealbum waar mijn vriendinnetjes lieve woorden in schreven en hartjes in tekenden. Een toonbeeld of symbool van veiligheid, maar als ik goed kijk vind ik de spreuken stom en de plakplaatjes ouderwets. Dit heeft toch niets met mij te maken? Die twijfels maakten het album voor mij unheimisch. De spanning tussen oppervlakkige geruststelling en de achterliggende schaduwkant heb ik willen verbeelden zodat de bezoeker het ook kan ervaren en erover na kan denken.”

De hotspot van Gabi Rets bestaat uit vier dubbele panelen waar je een groot album in kunt zien. De panelen zijn uitgevoerd in geel; een kleur die verwijst naar de zon maar ook een waarschuwing voor gevaar kan symboliseren. Daarnaast zie je zwarte tekening op een witte structuur die lijkt op een hekwerk of tralies. De tekeningen en het hekwerk zijn gemaakt van papier-maché en beschilderd met acrylverf. Als je dichterbij komt ontdek je kijkgaten in de gele panelen waarin objecten uit de collectie van CODA uitgelicht zijn die alles te maken hebben met (on)veiligheid.

De vier panelen gaf Gabi een thema:

• De goede, oude tijd: een tijd waarin vogels, bloemen, huisdieren en mensen op allerlei manieren beknot werden. De objecten vertellen over het prestige van oorlogsvoering en militairen. Daarnaast is er een prijzenkast die de triomf van het winnen relativeert.
• Het modernisme: een term voor vooruitstrevend, onconventioneel denken die een breuk met tradities aangeeft. Achter een veelbelovende mix van modernisme en volkskunst kondigen alledaagse voorwerpen de oorlog aan: een SS vlaggetje en nazi-bestek, gasmaskers en speelgoedsoldaten.
• Terug naar de natuur: als misleidende ideologie tijdens het nationaalsocialisme. De schetsen van de dansende mensen zijn ontstaan nadat Gabi een documentaire over de Joods-psychiatrische instelling Het Apeldoornsche Bosch bekeken had. In deze film zie je patiënten en personeel met elkaar dansen. Het is mooi weer en de stemming is vrolijk. De beelden zijn het ultieme symbool van veiligheid, maar in werkelijkheid werd de instelling in 1943 door de nazi’s ontruimd. Patiënten en het personeel werden gedeporteerd naar concentratiekampen en vrijwel allemaal vermoord. In de vitrines zijn voorwerpen te zien die de Jodenvervolging normaliseren en objecten die de onveilige oorlogssituatie persoonlijk maken.
• New world: Met internet als massamedium en nieuwe vragen over veiligheid en privacy, online agressie, gameverslaving, virussen en spyware. Een sprong naar het nu: een ogenschijnlijk veilige woonkamer met bloemetjesbehang, game-personages en knuffels. Zijn we weer terug bij de goede oude tijd, maar dan anders? Door de kijkgaten zijn objecten van hoop te zien; de humor van vlak na de oorlog, kinderen met hun bevrijders en militairen als beschermers.

Over Gabi Rets
Gabi Rets werd geboren in het Duitse Bad Honnef en volgde haar opleiding aan de Universität der Künste in Berlijn. Ze woont en werkt in Nijmegen en exposeerde eerder in Het Valkhof Museum Nijmegen en in de Fundatie in Zwolle. Haar werkt maakt deel uit van de CODA collectie en was te zien in CODA Paper Art 2019.

www.gabirets.nl | Insta: @gabi_rets

Beeldend kunstenaar Ferry Staverman heeft zich voor dit werk onder andere laten inspireren door kaarten van Apeldoorn. Als je kaarten van rond 1700 bekijkt, zie je een wirwar van paden, gemaakt enontstaan  door mens en dier. Vaak lopen ze parallel maar zijn ze net even anders. Ook de lange, slingerend paden die vanuit de omliggende natuur naar het centrum lopen vallen op. Staverman woont aan de Brinklaan; eens een lange, slingerende weg die door de stedelijke ontwikkeling in stukjes gehakt werd.

Als uitgangspunt en voornaamste bron van inspiratie koos Staverman voor een kaart die Apeldoorn rond 1930 toont. Ferry Staverman: “Die keus heeft te maken met de tussenfase van Apeldoorn: het ‘zanddorp’ Apeldoorn werd in die periode steeds belangrijker als zomerresidentie en de zandwegen werden steeds vaker bestraat. De spoorlijn richting het noorden was, naast de oost-westverbinding, dominant aanwezig en het kanaal was nog volop in gebruik.” De vorm van het kanaal gaf hem houvast en dan met name de knik ter hoogte van de haven die naar verluid ontstaan is omdat de freules die daar woonden weigerden om grond af te staan waardoor het kanaal daarom omgelegd moest worden. Staverman spiegelde de lijn met de knik en zo ontstond een vorm die hij ‘de heupen van Apeldoorn’ noemt. De oostkant behandelde hij als buitengebied en ook verwijderde hij vrijwel overal de bebouwing. Wat overblijft zijn wegen, sprengen, de spoorlijnen en het kanaal. Het werk is uitgevoerd in museumkarton dat Staverman uit platen opbouwde. De afbeelding is gemaakt met een laser. Om het werk naar eigen inzicht zo goed mogelijk uit te voeren experimenteerde Staverman onder andere met de lasersnijder in CODA ExperienceLab.

Het kunstwerk De heupen van Apeldoorn wordt getoond in combinatie met een aantal objecten uit de CODA museumcollectie die een centrale rol speelden in Apeldoorn en omgeving. Hier zijn onder andere het middeleeuwse doopvont uit de oude Mariakerk, de schatkist van het 18e eeuwse ambt Apeldoorn en de torenhaan van de Hervormde kerk in Beekbergen te zien.

Over Ferry Staverman
Ferry Staverman (1947) studeerde eind jaren zestig aan de kunstacademie in Den Haag en richtte zich in die periode op toegepaste kunst in de architectuur, bijvoorbeeld door wandschilderingen van Sol LeWitt uit te voeren. Ook maakte hij strakke aquarellen met veel zwart. Op enig moment besloot hij zich meer te richten op geometrie terwijl hij ook als educatiemedewerker bij Paleis Het Loo werkte. Hij realiseerde zich dat de objecten in de tuin, de fonteinen en de symmetrische ornamenten verband hielden met zijn eigen werk en in deze periode ontwikkelde zijn objecten van karton zich razendsnel. Het werk van Staverman maakte eerder deel uit van tentoonstellingen als CODA Paper Art en Forest Fairytales (2011). Ook was zijn werk te zien bij grote modehuizen als Hermès en Printemps in Parijs en tijdens Gold Coast Piazza in Hong Kong (2012). CODA ExperienceLab is een van de plekken waar hij graag komt om onderzoek te doen naar (de mogelijkheden van) materiaal en techniek.

www.ferrystaverman.nl | Insta: @ferrystaverman

Marije Vermeulen, geboren en getogen in Apeldoorn, liet zich voor deze hotspot inspireren door het thema Oranje op www.hetgroteverhaalvanapeldoorn.nl, door Paleis het Loo en de paleistuinen (de enige reconstructie van een baroktuin in Nederland). En Marije dwaalde niet alleen door de tuinen maar ook door het paleis. Ze raakte geïnspireerd door behangpatronen, sierlijsten, opvallende kleurcombinaties en decoratievormen die ze vertaalde naar strepen die voor een speels en onverwacht patroon zorgen. Eén van de tuinvazen, in de paleistuinen gebruikt als plantenbakken, zijn centraal opgesteld en de wat strenge wachthuisjes zijn vrolijke plekken geworden die uitnodigen om iets meer te weten te komen over de Oranjes en Paleis Het Loo. Alle elementen zijn verbonden met vloerbelijning die de patronen van de paleistuinen verbeelden. De wachthuisjes van het paleis gaf Vermeulen een eigen invulling. Een van deze huisjes bevat historische informatie en beeldmateriaal over de paleistuin, het kroondomein en de Heerlijckheidt Het Loo. Plattegronden, foto’s en twee planken met boeken over tuinen en tuinieren. Het andere wachthuisje is gevuld met een verzameling gedenkbekers en fotomateriaal uit CODA Archief over de Oranjes en hun relatie met Apeldoorn. Ook dit wachthuisje is voorzien van een toepasselijke boekenkeuze.

Marije Vermeulen: “De hotspots in de bibliotheek zijn plekken waar je kunt kijken, wat kunt leren over de geschiedenis van Apeldoorn maar ook plekken om wat langer te blijven, even voor je uit te staren of om iets te overdenken. Ik hoop dat bezoekers dat ook zo ervaren.”

Over Marije Vermeulen
Marije Vermeulen (1976) maakt schilderijen, muurschilderingen en installaties met grafische, symmetrische en decoratieve patronen in felle kleuren. Marije was in 2018 de eerste winnaar van de Van Reekum Cultuurprijs die om het jaar uitgereikt wordt bij de tentoonstelling 055: Apeldoorn Art in CODA Museum. Haar werk maakt deel uit van de CODA collectie en is niet alleen in Apeldoorn en Nederland te zien maar ook elders in de wereld.

www.marijevermeulen.com | Insta: @marijevermeulen