Tour de Papier 2023
Vive la Veluwe!
Ontdek al fietsend de pracht van de natuur en (historische) papierindustrie in hartje Gelderland. Met een route langs molens, sprengen én het nieuwste uit de wereld van de papierkunst. Een fotogeniek landschap, activiteiten voor het hele gezin en de royale geschiedenis van de Veluwe en Apeldoorn ontdekken? Tour de Papier heeft het allemaal!
De Tour de Papier wordt mede mogelijk gemaakt door Staatsbosbeheer, Routebureau Veluwe en Papierfabriek De Middelste Molen.
De tentoonstelling CODA Paper Art is een eerbetoon aan de regio met recent gemaakte kunst van papier en karton. Het grootste deel van de Nederlandse papierindustrie bevindt zich in Gelderland en de Veluwe kent vele papiermolens, beken en sprengen van vroeger om te bewonderen tijdens een fiets- of wandeltocht. De 11e editie van CODA Paper Art is t/m 12 november 2023 te zien in CODA Museum.
Activiteiten & informatie bij de CODA Tour de Papier
Met je voeten op de Veluwe en van pulp tot papier in de praktijk: wat kun je thuis, in CODA en onderweg allemaal ondernemen met de Tour de Papier? Van zelf papierscheppen tot kunstwerk Fossiele Regen in de Koppelsprengen bij Ugchelen en het Apeldoorns Kanaalverhaal. Met de krant van gisteren in je fietsshirt en papier te kust en te keur in CODA gaan we ook flink recyclen. Collages en sieraden maken van papier en papercutting met een lasersnijder zijn onderdeel van het programma. In samenwerking met Staatsbosbeheer kun je bij ’t Leesten (fotografie)workshops doen en wandelen. Er zijn regelmatig activiteiten met een gids.
Voor thuis, op de camping, in CODA of bij de pitstops op de route; van juni t/m november 2023 wordt er doorlopend programma geboden. Op deze pagina vind je altijd actuele informatie per onderdeel. Bekijk ook onze activiteitenagenda voor Paper Art-programma.
Historie
Ruim 150.000 jaar geleden ontstonden er hoogteverschillen (stuwwallen) in het landschap en werd de Veluwe bedekt met dikke lagen zand. Het regenwater zakte hierin weg en werd tegengehouden door kleilagen. Er ontstond een grondwatervoorraad en daarmee drassige plekken waar later een sleuf vanuit gegraven kon worden. Kilometerslange kanaaltjes met dijken en leem (en constant stromend water) werden hiermee door de mens gemaakt. In 1740 telt de Veluwe 168 papiermolens met 188 raderen. Op de route ontdek je de verschillende landschappen die de Veluwe te bieden heeft en vele sprengen en molens. Van Papierfabriek De Middelste Molen, Ruitersmolen en Hamermolen tot de Loenense Waterval en de enige nog werkende bovenslag watermolen in Nederland; de Korenmolen. Ontdek ook erfgoed en monumenten in de regio als de stroomtrein van de Veluwe, bezoek het graf van Anton de Kom op Nationaal Ereveld Loenen of Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch. Ontdek via onderstaande slider meer achtergrondinformatie over de bezienswaardigheden op de route van Tour de Papier.
Route-highlights
De Koppelsprengen in Ugchelen laten goed het begin zien van één van de voor de papierindustrie zo belangrijke sprengenstelsels. Vijftig meter van de Hoenderloseweg bevindt zich deze bron, waarin je zilverkleurige objecten ziet liggen. Deze vormen het kunstwerk Fossiele Regen van kunstenaar Paul de Kort in opdracht van gemeente Apeldoorn. Kijk ook bij ‘Activiteiten voor volwassenen’ hoe je dit kunstwerk kunt vinden.
Marten Orges, de oudste papiermaker van Apeldoorn, kreeg in 1613 de erfpacht op het water voor de eerste papiermolen in Ugchelen: de Oude Molen die vlak naast de Hamermolen heeft gestaan. Later heeft zijn stiefzoon het Hamermolentje gebouwd. Midden 19e eeuw is de Hamermolen een korenmolen geworden en later een wasserij zoals vele papiermolens. Kijk ook bij ‘Erfgoed onderweg’ voor meer informatie.
Met een museum, bibliotheek, archief en ExperienceLab is CODA hét cultuurhuis van Apeldoorn. Een bron van inspiratie op het gebied van literatuur, kunst, geschiedenis en innovatieve technieken – midden in het hart van de stad. Breng je een bezoek aan CODA Museum? Je ontdekt altijd een tentoonstelling of activiteiten over flora, fauna en/of papier.
Het Apeldoornsche Bosch (1909-1943) was een joods-psychiatrische instelling aan de Zutphensestraat op de plek waar nu ’s Heerenloo Groot Schuylenburg gehuisvest is. Het Herinneringscentrum is gevestigd in de voormalige woning van Philip Fuldauer. Kijk ook bij ‘Erfgoed onderweg’ voor meer informatie.
CODA Bibliotheek De Maten is een van de wijkfilialen van CODA. Van juni tot en met oktober 2023 is er een presentatie te zien met werk van leden van de Nederlandse Vereniging voor Papierknipkunst, die dit jaar 40 jaar bestaat. Kijk ook op www.papierknippen.nl voor alle jubileumactiviteiten.
Smurfit Kappa is internationaal leverancier van papieren verpakkingen en displays. De fabrieken in Loenen, Eerbeek en Deventer zijn partner van CODA en sponsor van verschillende materialen die voor een tentoonstelling als CODA Paper Art en het bouwen van kartonnen stad Kartopia in CODA ExperienceLab worden gebruikt.
Papierfabriek De Middelste Molen produceert al sinds 1622. Het is de enige papierfabriek in Nederland die nog in oorspronkelijke staat is en papier produceert op waterkracht en stoom. Kijk op www.demiddelstemolen.nl voor workshops, rondleidingen en de winkel van de papierfabriek waar ze onder andere papier verkopen gemaakt van olifantenpoep!
De Loenense Waterval bestaat uit twee grote watervallen van de Vrijenbergerspreng die 3,5 kilometer verderop op landgoed Hoeve Delle ontspringt. Deze is in 1869 gegraven om het water in het Apeldoorns Kanaal op peil te houden zodat scheepvaart mogelijk was. Vanaf de oorsprong van de spreng tot aan de monding in het kanaal is de beek ongeveer 6,5 km lang met een verval van ruim 15 meter. Kijk ook bij ‘Erfgoed onderweg’ voor meer informatie.
Bij station Beekbergen ligt het hart van een levend spoorwegmuseum met onder andere een museumstoomdepot, grote werkplaats, oud stationsgebouw én een nog rijdende stoomtrein! De Veluwsche Stoomtrein Maatschappij biedt vanaf dit station verschillende arrangementen aan. Ontdek ze op www.stroomtrein.org.
De Ruitersmolen is een deel van de twee ruitersmolens die in 1606 gesticht werden door Marten Orges. Deze lagen oorspronkelijk op de Beekbergse Beek; de enige natuurlijke beek van de Oost-Veluwe. De papiermolen brandde in 1864 af, de andere molen bleef als korenmolen draaien tot de Tweede Wereldoorlog. In 1985 werd de restauratie tot papiermolen afgerond.
Nationaal Ereveld Loenen is de laatste rustplaats van bijna 4.000 Nederlandse oorlogsslachtoffers; militairen en burgers. De graven op het ereveld liggen bijna onopvallend verspreid over een bosgebied. Hier zijn geen rechte rijen met kruisen, maar graven die zijn ingericht met liggende stenen. Kijk ook bij ‘Erfgoed onderweg’ voor meer informatie.